„Niedopuszczalne zawracanie rzeki kijem” – tak nazwał poseł Adam Szejnfeld doniesienia medialne o planowanej inicjatywie legislacyjnej prezydenta Lecha Kaczyńskiego mającej dotyczyć niedawno uchwalonych nowych przepisów o systemie kontroli w Polsce. Prezydent zapowiada zniesienie instytucji uprzedniego zawiadamiania o kontroli i doprowadzenie do podmiotowych wyłączeń w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.

W Polsce ustawą o swobodzie działalności gospodarczej udało nam się osiągnąć tzw. złoty środek, a więc równowagę pomiędzy wolnością gospodarczą a obowiązkami państwa dbania o bezpieczeństwo społeczne. Ustawa bowiem, w zakresie przepisów ogólnych, zawiera obowiązek powiadamiania przedsiębiorców o planowanej kontroli, ale w sferze przepisów szczególnych, daje jednak prawo realizacji swoich obowiązków instytucjom państwowym, gdy zachodzi taka konieczność. Mianowicie przepisy wyłączają zasadę generalną, gdy chodzi ochronę dobra szczególnego – tłumaczy autor niedawno uchwalonej ustawy, poseł Adam Szejnfeld.

Nie prawdą jest, iż nowe przepisy uniemożliwiają kontrole w określonych sytuacjach, albo w pewnych przedsiębiorstwach, na przykład w kopalni, na placu budowy, w przedszkolu, czy w zakładzie mięsnym. Jest wręcz przeciwnie, bowiem w sytuacjach ochrony życia, zdrowia, a także środowiska oraz w przypadku zapobiegania wykroczeniom lub przestępstwom przepisy pozwalają wręcz na nieograniczone postępowania kontrolne – kontynuuje Adam Szejnfeld.

W Polsce do kontroli przedsiębiorstw stosuje się przepisy rozdziału 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (SDG). Art. 79 tej ustawy (SDG) wprowadził zasadę stanowiącą, iż organy kontroli zawiadamiają przedsiębiorcę o zamiarze wszczęcia kontroli. Kontrolę taką wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni. Na wniosek przedsiębiorcy kontrola może być jednak wszczęta także przed upływem 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia. Art. 79 określa jednocześnie katalog wyłączeń stosowania ogólnego trybu kontroli przedsiębiorców. Stanowi on, że zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli nie dokonuje się, w przypadku, gdy przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego. Przeprowadzenie kontroli z uwagi na uzasadnione zagrożenie życia, zdrowia lub środowiska naturalnego stanowi więc przesłankę wyłączającą ogólne zasady przeprowadzania kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, takie jak:

- zawiadamiania z wyprzedzeniem o zamiarze kontroli;
- dokonywania czynności kontrolnych w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej;
- zakazu równoczesności podejmowania i prowadzenia więcej niż jednej kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy;
- ograniczenia czasu trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym.

Wyłączenia powyższe dotyczą także i innych sytuacji, np. zapobieganiu popełnienia wykroczenia lub przestępstwa. Powyższe dotyczy wszystkich służb kontroli, a więc nie ma potrzeby szczególnych wyłączeń podmiotowych, albo tworzenia odrębnych przepisów dla określonych instytucji kontrolnych. Takie rozwiązania byłby wręcz niezgodne ze sztuką prawodawczą i zachęcałby do wyłączania się spod ogólnych zasad coraz to nowych instytucji. Doprowadziłoby to do rozsypania się całego systemu i powrotu do starych, złych, krytykowanych i szkodliwych rozwiązań – uważa poseł Adam Szejnfeld.

Antoni Kolasa
Dyrektor Biura Adama Szejnfelda