Każdy kolejny Rząd III Rzeczpospolitej, oprócz konieczności przeprowadzania reform gospodarczych i politycznych, musiał stawiać czoła problemowi dotąd nierozwiązanemu tak, jak wymagałby tego interes kraju i jego mieszkańców. Myślę tutaj o ciągle powracającym, jak bumerang, problemie z zapewnieniem bezpieczeństwa w sferze obrotu gospodarczego poprzez absorpcję „szarej strefy”. Materiały informacyjne, z którymi przy tej okazji skrzętnie się zapoznałem określały, że z początkiem lat dziewięćdziesiątych udział szarej strefy wynosił 25-30% produktu krajowego brutto. Na szczęście, ostatnie badania i raporty w tym zakresie wskazują na tendencję spadkową, średnio o około 1 punkt procentowy rocznie. Udział szarej strefy w gospodarce polskiej jest jednak nadal wysoki, wynoszący obecnie około 15%. Taki stan rzeczy może być także przyczyną wielu trudności z przystąpieniem Polski do struktur Unii Europejskiej, bowiem inne kraje europejskie szacują udział szarej strefy w produkcie krajowym brutto znacznie niżej, np. Niemcy 9%, Francja 8%, a Szwajcaria jedynie 3%. Porównywalne z naszym krajem, ze swoimi 20%, mogą być jedynie Włochy.
Istotne dla zagadnienia są jednak nie liczby, a zagrożenia obserwowane w zakresie obrotu gospodarczego. Niewątpliwie najgroźniejszą, z punktu widzenia przestępczości podatkowej, formą szarej strefy jest działalność wielu nielegalnych, lub fikcyjnie zarejestrowanych firm. Ich powstawaniu sprzyja z pewnością ciągle zbyt duża łatwość w uzyskiwaniu dokumentów uprawdopodabniających ich istnienie. Otrzymanie koncesji, zezwoleń i zgłoszenie obowiązku podatkowego na podstawie nieprawdziwego dowodu tożsamości, którego zdobycie nie stwarza jak zapewne Państwo wiedzą w naszym kraju większych trudności, wykorzystywane jest później do m.in. zaciągania zobowiązań, wprowadzania do obrotu towarów uzyskanych lub wytworzonych w wyniku przestępstwa oraz tak popularnego w Polsce określenia działalności gospodarczej, jak prania brudnych pieniędzy. Środowiska przestępcze nie „gustują” jedynie w określonych gałęziach gospodarki, bowiem nie jest tajemnicą, że firmy nierejestrowane działają w sektorach tak drobnej wytwórczości, jak i usług oraz handlu. Na taki stan rzeczy miały niewątpliwie swój duży – choć niezamierzony – wpływ, dokonywane w stosunkowo krótkim czasie znaczne zmiany w obowiązującym systemie podatkowym. Myślę tutaj o stratach dla Skarbu Państwa wynikłych z chwilowego, napewno niezamierzonego przez ustawodawcę, i bynajmniej nieuniknionego zamieszania, przy wprowadzaniu podatku dochodowego od osób fizycznych, a szczególnie podatku VAT oraz akcyzowego.
Innego rodzaju zagrożeniami są oszustwa celne oraz związane z tym nasilające się w ostatnich latach zjawisko zorganizowanej przestępczości o zasięgu międzynarodowym. Występujące tu grupy przestępcze, o wysoko zorganizowanych, nowoczesnych i tym samym niezwykle sprawnych strukturach, zajmują się przemytem na dużą skalę, fikcyjnym tranzytem, eksportem i reeksportem dużych ilości towarów. Przecież nawet któż z nas, mieszkańców województwa pilskiego, nie spotkał się w życiu ani razu z paczką papierosów bez akcyzy czy butelką alkoholu bez wymaganej prawnie banderoli?
Niezwykle istotne dla walki ze szkodliwością tych zjawisk, w prawidłowym porządku funkcjonowania państwa, są działania podejmowane przez resort finansów kierowany przez premiera Leszka Balcerowicza. Słuszne, i ze wszech miar uzasadnione wydaje się wprowadzenie systemu bazy danych, pozwalającego na trafniejsze typowanie podmiotów do kontroli oraz szersze, niż obecnie, wykorzystanie nowych uprawnień przyznanych kontroli skarbowej, w szczególności prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych w ramach wywiadu skarbowego, w celu ujawnienia i opodatkowania podmiotów niezarejestrowanych. Wysoce wskazane wydaje się też zacieśnienie współpracy z Policją, Urzędem Ochrony Państwa, Strażą Graniczną, Generalnym Inspektorem Celnym i pozostałymi instytucjami, mającymi na to wpływ. Interesujące wydają się również prace Ministerstwa Finansów, nad powołaniem Państwowej Agencji Informacji Finansowej, której zadaniem będzie gromadzenie i opracowywanie informacji finansowych w celu wykrywania podejrzanych transakcji. Wierzę, że podjęte przez premiera Leszka Balcerowicza działania przyczynią się do zminimalizowania oddziaływań szarej strefy na Polską gospodarkę, co zaowocuje większymi wpływami do budżetu państwa i tym samym pośrednio do naszych kieszeni.
Adam Stanisław Szejnfeld
POSEŁ NA SEJM RP
