Wymiar sprawiedliwości w Polsce jest powszechnie krytykowany: przewlekłość postępowań, zła jakość pracy biegłych, częste odraczanie rozpraw, spóźnienia się sędziów na rozprawy, opóźnienia w sporządzaniu uzasadnień orzeczeń, czasem także brak kultury sędziów, a nawet przypadki korupcji – to tylko przykłady krytyki wymiaru sprawiedliwości. Powodem złej opinii o sądach są także wysokie koszty postępowań, a pętać należy, iż zbyt wysokie koszty mogą być uznawane za naruszające konstytucyjne prawo obywateli dostępu do sądów. Wszystko to jest ważne w kontekście ostatnich zmian, jakie przyjął Sejm, nowelizując ustawę o kosztach sądowych. Nowelizacja zmierza do usprawnienia i przyspieszenia postępowania cywilnego, ustawa ma także obniżyć wysokości kosztów ponoszonych przez strony w związku z prowadzeniem postępowania cywilnego. Ma to służyć zwiększeniu dostępu do sądu. Przy okazji uporządkowaniu mają ulec również regulacje dotyczące kosztów i systemu ustawowych zwolnień. Najważniejszymi zmianami mają być: wprowadzenie jednolitej kategorii opłaty sądowej, wprowadzenie ustawowego uregulowania wysokości opłat sądowych, ustanowienie w szerokim zakresie opłat stałych, ograniczenie ustawowych zwolnień od kosztów sądowych, rozbudowa przepisów dotyczących zasad, przesłanek i trybu przyznawania sądowego zwolnienia z kosztów sądowych, powierzenie referendarzom sądowym czynności w zakresie zwalniania z kosztów sądowych, wprowadzenie obowiązku uiszczenia opłaty stałej oraz opłaty stosunkowej bez wcześniejszego wezwania, ograniczenie katalogu zaskarżalnych zarządzeń przewodniczącego oraz postanowień sądu, wprowadzenie wreszcie niskich opłat stałych w postępowaniu uproszczonym. Celom tym służyć mają m. in. wprowadzenie w szerszym zakresie ustalenia opłaty stałej w miejsce wcześniejszego wpisu stosunkowego, co wyeliminuje potrzebę czekania na ustalenie wysokości wpisu przez sąd. Postępowanie przyspieszy także fakt nałożenia na adwokatów, radców, ale także na przedsiębiorców w sprawach gospodarczych obowiązku wyliczenia opłaty stosunkowej i uiszczenie jej przy wniesieniu pisma. Pracę sądów usprawnić ma także proponowane rozwiązanie polegające na wyposażeniu referendarzy w szereg kompetencji w zakresie określenia kosztów, a także zwalniania z opłat sądowych. To krok w dobrą stronę, gdyż tym samym sędziowie zostaną odciążeni z ogromu pracy. Proponowana ustawa zawiera także pewne rozwiązania, które muszą budzić wątpliwości, na przykład wydaje się, że niektóre stawki opłat stałych zostały określone mimo wszystko nadal jeszcze zbyt wysoko, no ale może nie wszystko można jednym cięciem obniżyć, czy wyeliminować. Ustawę uchwalono. Teraz, od jej ostatecznego kształtu, ale też zwykłej, życiowej praktyki, będzie zależała realizacja konstytucyjnego prawa obywateli do sądów. Dlatego jest ona tak ważna. Będzie się trzeba pilnie przyglądać jak zadziała w rzeczywistości, by stwierdzić, czy w przyszłości ze zmianami nie będzie należało pójść jeszcze dalej.

Adam Szejnfeld
Poseł Platformy Obywatelskiej

http://szejnfeld.sejm.pl