Nowy Kodeks spółek handlowych, który został ogłoszony w Dz. U. nr 94, poz. 1037, jest wynikiem długich i ważnych prac nad zmianą polskiego prawa handlowego w celu przystosowania go do wymogów nowoczesnej gospodarki wolnorynkowej i przyszłej unifikacji z przepisami Unii Europejskiej. Nowe prawo handlowe trzeba uznać także za element szeroko zakrojonego procesu reformy prawa gospodarczego, gdyż, co należy przypomnieć, wcześniej Sejm RP uchwalił wiele innych ważnych ustaw z zakresu prawa gospodarczego, a przede wszystkim nową ustawę Prawo działalności gospodarczej i ustawę o Krajowym Rejestrze Sadowym. Poza tymi bardzo ważnymi aktami interesującego nas prawa, w ostatnich latach w sposób zasadniczy zmieniono także wiele innych ustaw ważnych z punktu widzenia prowadzenia działalności gospodarczej, bądź uchwalono nowe akty. Jako przykłady zmian lub nowych ustaw można przytoczyć zmiany w przepisach celnych, podatkowych, czy tez kompleks ustaw, tzw. ,,odpadowych”, a więc regulujących gospodarkę odpadami, w tym odpadami opakowaniowymi i obowiązkami przedsiębiorców w tym zakresie. Niestety nie wszystkie zmiany są wystarczająco zadawalające, a niektórych, długo oczekiwanych, nie podjęto w ogóle lub nieskutecznie. Myślę, tu o potrzebnych, kompleksowych zmianach Kodeksu pracy.
Wracając do tematu, należy przypomnieć, iż nowy kodeks spółek handlowych wprowadził dwa, bardzo interesujące, rodzaje spółek handlowych, a mianowicie spółkę partnerską i spółkę komandytowo-akcyjną oraz dokonał wiele zmian różnej wagi w dotychczasowych spółkach, a mianowicie w spółce jawnej, komandytowej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej. Jednocześnie bardzo rozbudowano, co należy oceniać pozytywnie, możliwości przekształceń spółek oraz ich łączenia i podziały.
Chciałbym w tym miejscu przedstawić kilka ważniejszych, nowych propozycji jakie przewidziano w omawianym kodeksie. Są one istotne dla wielu przedsiębiorców i to nie tylko tych, którzy już prowadzą swoje firmy w formie spółek handlowych.
• Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Najważniejsze zmiany dotyczące spółek z ograniczoną odpowiedzialnością dotyczą m.in. podwyższenia kapitału zakładowego do 50.000 zł, a wartość udziału do 500 zł. Spółka z o.o. będzie mogła być utworzona w każdym celu prawnie dozwolonym, a nie tylko gospodarczym. Istotne zmiany dotyczą spółek tego typu także jeśli są spółkami jednoosobowymi, ale o pewnym aspekcie tej sprawy za chwilę.
• Spółka akcyjna. W zakresie spółek akcyjnych zmian jest najwięcej. Zwrócić uwagę należy choć na takie, jak wprowadzenie instytucji warunkowego podwyższenia kapitału oraz docelowego kapitału akcyjnego. Dopuszczono widełkowe określenie wielkości podwyższenia kapitału. Wprowadzono zmiany w zakresie praw i o obowiązków akcjonariuszy, użytkowania i zastawu akcji, zakaz udzielania przez spółkę pożyczek, zabezpieczeń i innych świadczeń dla nabycia akcji spółki. Ograniczono również uprzywilejowanie akcji oraz wprowadzono pojecie akcji ,,niemej”.
• Spółka jawna. W spółce jawnej zmiany dotyczą między innymi odpowiedzialności wspólników – wprowadzono subsydiarną odpowiedzialność wspólnika. Zmiany dotknęły także sprawy dotyczące reprezentacji spółki. Umowa nowej spółki jawnej może zwolnić wspólnika z udziału w stratach, ale bez niej przyjmuje się, że każdy ze wspólników ma prawo do równych udziałów w zyskach jak i w stratach, bez względu na wielkość i rodzaj wkładów. Wspólnik będzie również miał prawo żądania corocznie wypłaty odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka odniosła straty.
• Spółka komandytowa. W spółce komandytowej przyznano prawo osobie prawnej uzyskania statusu komplementariusza; umowa tej spółki musi być wtedy zawarta w formie aktu notarialnego.
• Spółka partnerska. Jest nową spółką, która stanowi swoistą hybrydę pomiędzy spółką jawna i spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, a partnerami, a więc wspólnikami w tej spółce mogą, być wyłącznie osoby fizyczne. Spółka ta ma dwie zasadnicze zalety. Po pierwsze wspólnik nie ponosi odpowiedzialności za błędy innych wspólników oraz osób podlegających kierownictwu pozostałych wspólników. Po drugie, spółką tą można zarządzać przy pomocy zarządu.
• Spółka komandytowo-akcyjna. Także spółka komandytowo-akcyjna, jest nową propozycją. Ma na celu ułatwienie pozyskiwanie kapitału przez średnie firmy w formie emitowania akcji bez ryzyka tzw. wrogiego przejęcia, gdyż komplemenatriusze będą zachowywali decydujący głos.
Mimo, że generalnie nowy Kodeks spółek handlowych należy ocenić pozytywnie, to jednak są w nim rozwiązania kontrowersyjne, bądź niejasne. Mnie szczególnie interesują te, które mogą, lub są odbierane jako niekorzystne z punktu widzenia małych i średnich przedsiebiorstw. Z tych też powodów podjąłem starania mające na celu eliminację niekorzystnych rozwiązań, na czele z problemami związanymi z koniecznością przekształcania się spółek cywilnych w spółki handlowe.
Adam St. Szejnfeld
Poseł na Sejm RP
