Rada Ministrów zaproponowała zmiany do ustaw: 1). ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, 2). Ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, 3). Ustawa z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

 

1. Projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Konieczność nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych i ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów wynika przede wszystkim z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 30 czerwca 2009 r., dotyczącego określania dochodów przy ustalaniu prawa do świadczeń rodzinnych i świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Dodatkowo nowelizacja ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów była niezbędna ze względu na  wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22 września 2009 r., który za niekonstytucyjny uznał przepis umożliwiający odbieranie prawa jazdy dłużnikom alimentacyjnym.
2. Ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Zaproponowano m.in.: doprecyzowanie źródeł dochodów, które brane są pod uwagę przy ustalaniu dochodu i dochodu rodziny, koniecznych do przyznawania świadczeń rodzinnych i świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Przewidziano wyłączenie z katalogu dochodów, od których zależy prawo do świadczeń rodzinnych i z funduszu alimentacyjnego, stypendiów za wyniki w nauce i sporcie. Założono, że w przypadku utraty przez członka rodziny dochodu – od dochodu rodziny zostanie odjęta przeciętna miesięczna kwota utraconego dochodu. Natomiast w przypadku uzyskania dochodu w roku, z którego dochody stanowią podstawę do ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych, uzyskany dochód dzielony będzie przez liczbę miesięcy, w których ten dochód osiągnięto. Prawo do świadczeń rodzinnych ustalane będzie od pierwszego pełnego miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła utrata dochodu, nie wcześniej jednak niż od miesiąca złożenia wniosku. Doprecyzowano zasady wypłaty świadczenia pielęgnacyjnego i zasiłku pielęgnacyjnego. Przewidziano wykluczenie możliwości pobierania świadczenia pielęgnacyjnego przez opiekuna osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji, który sam nie jest w stanie samodzielnie żyć. Nowe przepisy zakładają, że osoby, które mają ustalone prawo do renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka, przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, nie będą mogły pobierać świadczenia pielęgnacyjnego. Wśród takich osób są już: emeryci, renciści, osoby pobierające renty socjalne, a także: odbiorcy zasiłków stałych, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego i świadczenia przedemerytalnego. W projekcie zaproponowano regulacje, które uniemożliwią otrzymywanie więcej niż jednego świadczenia pielęgnacyjnego w rodzinie. Wprowadzony ma być przepis, na podstawie którego możliwe będzie przeprowadzanie wywiadów (lub korzystanie z wywiadów środowiskowych przeprowadzonych przez ośrodek pomocy społecznej) u osób już pobierających świadczenie pielęgnacyjne. Obecnie taki wywiad można przeprowadzić jedynie przed wydaniem decyzji w sprawie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Nowe rozwiązanie usunie wątpliwości, czy osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne rzeczywiście sprawuje opiekę nad osobą niepełnosprawną.
3. Ustawa z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Jedna z ważniejszych zmian przewiduje wygaszenie należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń alimentacyjnych w sytuacji śmierci osoby zobowiązanej do ich zwrotu. Kolejne zmiany dotyczą zatrzymywania prawa jazdy dłużnikowi alimentacyjnemu. Według TK, zatrzymanie prawa jazdy dłużnikowi alimentacyjnemu jest sprzeczne z zasadą demokratycznego państwa prawa i zasadą proporcjonalności, tj. użyty środek jest niewspółmierny do celu, czyli działanie to nie służy poprawie ściągalności alimentów. TK za niekonstytucyjny uznał również brak trybu odwoławczego od decyzji administracyjnej w sprawie zatrzymania prawa jazdy. Podkreślił też, że w wielu przypadkach prawo jazdy jest potrzebne dłużnikowi do wykonywania pracy zawodowej. Wykonując zalecenia Trybunału Konstytucyjnego nie zrezygnowano z zatrzymywania prawa jazdy, bo z wielu danych wynika, że może być to skuteczny sposób odzyskiwania zaległości alimentacyjnych. Zalecenia TK zostaną natomiast wykonane przez wprowadzenie zmian w procedurze zatrzymywania prawa jazdy dłużnikom alimentacyjnym. Chodzi o zastosowanie trybu odwoławczego w sprawie decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy oraz zasady proporcjonalności. Zasada proporcjonalności zostanie zrealizowana przez ograniczenie zatrzymania prawa jazdy do wyjątkowych sytuacji. Prawo jazdy zatrzymywane będzie w przypadku powstania zaległości alimentacyjnych za okres dłuższy niż 6 miesięcy. Nie będzie ono odbierane, gdy dłużnik choćby częściowo wywiązuje się ze swoich zobowiązań. Za częściowe wywiązywanie się z obowiązku alimentacyjnego zostanie uznane miesięczne zaspokajanie wierzytelności z tytułu alimentów (bieżących lub zaległych) w wysokości odpowiadającej minimum 30 proc kwoty zasądzonych miesięcznie alimentów przez okres minimum 6 miesięcy. Wprowadzony zostanie tryb odwoławczy od decyzji administracyjnej w sprawie zatrzymania prawa jazdy. Zgodnie z nowymi przepisami, od decyzji administracyjnej wydanej przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta dłużnik alimentacyjny będzie mógł się odwołać (w trybie administracyjnym) do samorządowego kolegium odwoławczego. Rozpatrzy ono zasadność wydanej decyzji na podstawie materiału dowodowego zebranego przez urząd gminy. W przypadku, gdy decyzja administracyjna stanie się prawomocna to wójt, burmistrz lub prezydent miasta skieruje do starosty wniosek o zatrzymanie prawa jazdy dłużnikowi alimentacyjnemu oraz wniosek do prokuratora o ściganie przestępstwa niealimentacji. W nowych przepisach ministra pracy zobowiązano do utworzenia centralnego rejestru, który będzie zawierał zbiorcze dane o osobach pobierających świadczenia z funduszu alimentacyjnego i kwotach wypłacanych świadczeń. Będzie to informatyczny zbiór danych uzyskanych na podstawie informacji dotychczas gromadzonych przez gminy. Dzięki tym danym będzie można oszacować skutki finansowe i społeczne ewentualnych zmian w systemie pomocy uprawnionym do alimentów.