Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy budżetowej na 2011 rok oraz inne dokumenty odnoszące się do budżetu i finansów publicznych. Poniżej prezentujemy charakterystykę poszczególnych dokumentów:

Projekt ustawy budżetowej na rok 2011.

Dochody budżetu państwa

Przewiduje się, że dochody wyniosą 273.300.662 tys. zł. Główne czynniki makroekonomiczne, które będą wpływać na prognozę dochodów w 2011 r. to:

•    realny wzrost PKB o 3,5 proc.,

•    inflacja na poziomie 2,3 proc.,

•    realny wzrost wynagrodzeń w gospodarce narodowej o 1,4 proc.,

•    wzrost zatrudnienia w gospodarce o 1,9 proc.,

•    wzrost spożycia ogółem w ujęciu realnym o 2,2 proc.

Na poziom dochodów wpłynie:

•    tymczasowe (na 3 lata, tj. od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2013 r.) podwyższenie stawek podatku VAT o 1 punkt procentowy. Wyjątkiem będą stawki na część towarów żywnościowych, tj. chleb, nabiał, przetwory mięsne, produkty zbożowe i soki, na które podatek VAT będzie obniżony z 7 do 5 proc.,

•    wzrost stawki podatku akcyzowego na papierosy o 4 proc.

W 2011 r., w stosunku do br,.  zwiększy się udział gmin we wpływach z podatku PIT.

Dochody podatkowe i niepodatkowe

Wyniosą one 270.875.648 tys. zł, czyli będą o 10,0 proc. nominalnie wyższe niż w 2010 r. Ich relacja do PKB w 2011 r. wyniesie 18,1 proc.

Dochody podatkowe wyniosą 242.670.010 tys. zł, co oznacza, że będą o 8,8 proc. nominalnie wyższe niż w 2010 r. Ich relacja do PKB w 2011 r. wyniesie 16,2 proc.

Dochody budżetu państwa z podatku VAT wyniosą 119.300.000 tys. zł, tj. o 11,2 proc. więcej niż w 2010 r.

W prognozie wpływów z podatku VAT wzięto pod uwagę:

•    wzrost stawek VAT na niektóre nieprzetworzone i niskoprzetworzone artykuły spożywcze, książki i czasopisma specjalistyczne (z 3 do 5 proc. oraz z 0 do 5 proc.),

•    zmiany stawek VAT (podwyższenie VAT o jeden punkt procentowy z 22 na 23 proc. i z 7 na 8 proc. oraz obniżenie VAT z 7 do 5 proc. na podstawowe produkty spożywcze),

•    rozszerzenie (od 1 maja 2011 r.) obowiązku stosowania kas fiskalnych,

•    ograniczenie odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu samochodów z „kratką” do 60 proc. kwoty z faktury, nie więcej niż 6 tys. zł i całkowitego zakazu odliczania podatku naliczonego od paliwa wykorzystywanego do ich napędu,

•    zwiększenie rocznego limitu obrotu, który uprawnia do zwolnienia z podatku VAT, z 100 tys. zł do 150 tys. zł w 2011 r.,

•    zwolnienie z VAT sms-ów na cele charytatywne.

Pozostałe wpływy budżetowe, to dochody z podatków: akcyzowego –  58.700.000 tys. zł (o 4,5 proc. więcej niż w 2010 r.); od gier – 1.670.000 tys. zł (o 0,9 proc. mniej niż w 2010 r.); dochodowego od osób prawnych – 24.800.000 tys. zł (o 13,2 proc. więcej niż w 2010 r.); dochodowego od osób fizycznych – 38.200.000 tys. zł (o 6,1 proc. więcej od prognozowanego wykonania w 2010 r.).

Dochody niepodatkowe wyniosą 28.205.638 tys. zł. Będzie to o 21,6 proc. nominalnie więcej niż w 2010 r. Złożą się na nie dochody z:

•    cła – 1.831.000 tys. zł,

•    dywidend i wypłat z zysku – 3.590.500 tys. zł,

•    wpłat z zysku NBP – 1.717.000 tys. zł,

•    opłat, grzywien, odsetek i innych dochodów niepodatkowych – 18.682.583 tys. zł,

•    wpłat jednostek samorządu terytorialnego – 2.384.555 tys. zł,

Jeśli chodzi o dochody ze środków UE i innych źródeł niepodlegających zwrotowi, to w 2011 r. wyniosą one 2.425.014 tys. zł.

Wydatki budżetu państwa

Prognozuje się, że wydatki wyniosą nie więcej niż 313.500.662 tys. zł. Ich poziom będzie wyższy od zaplanowanego w ustawie budżetowej na 2010 r. o 12.279.845 tys. zł, tj. o 4,1 proc. więcej. Udział wydatków w PKB w 2011 r. wyniesie 21 proc.

Przy ich konstruowaniu zastosowano tzw. tymczasową regułę wydatkową określoną w „Planie rozwoju i konsolidacji finansów 2010-2011”. Zastosowanie tej reguły jest niezbędne do zahamowania szybkiego wzrostu długu publicznego. Najbardziej znaczącymi pozycjami w wydatkach są: subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego, koszty obsługi długu publicznego, dotacje dla FUS, wydatki na obronę narodową, dotacje dla KRUS, składki do budżetu UE i organizacji międzynarodowych.

Deficyt budżetu państwa

Założono, że deficyt budżetu państwa wyniesie nie więcej niż 40.200.000 tys. zł.

Ponadto:

•    deficyt budżetu środków europejskich –  15.406,8 mln zł,

•    ujemne saldo przychodów z prywatyzacji i ich rozdysponowania –  

16.172,6 mln zł,

•    ujemne saldo prefinansowania zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących         z budżetu UE –  368,7 mln zł.

Prognozuje się, że oprócz ww. czynników na poziom potrzeb pożyczkowych netto będą wpływać znajdujące się w:

•    finansowaniu krajowym salda z tytułu: pożyczek udzielonych (ujemne –  3.107,0 mln zł); zarządzania płynnością sektora publicznego (dodatnie – 19.800,0 mln zł),

•    finansowaniu zagranicznym salda z tytułu: udzielonych kredytów i pożyczek (ujemne – 811,7 mln zł), udziałów w międzynarodowych instytucjach finansowych (ujemne – 127,8 mln zł),  innych pozycji (dodatnie – 63,0 mln zł).

W rezultacie planowane w 2011 r. potrzeby pożyczkowe netto wyniosą 56.331,5 mln zł (w 2010 r. – 79.105,4 mln zł).

Na sfinansowanie deficytu budżetowego, deficytu budżetu środków europejskich, ujemnego salda przychodów z prywatyzacji i ich rozdysponowania oraz ujemnego salda prefinansowania w łącznej kwocie 72.148,0 mln zł złożą się:

•    dodatnie saldo finansowania ze źródeł krajowych –  47.688,6 mln zł,

•    dodatnie saldo finansowania zagranicznego – 24.459,4 mln zł.

Rząd przedstawiając budżet państwa na 2011 r. uznał, że sytuacja ekonomiczna na świecie będzie się poprawiać, co korzystnie wpłynie na kondycję polskiej gospodarki. W tych szacunkach uwzględniono przyspieszenie inwestycji prywatnych, wzrost wynagrodzeń i popytu na pracę oraz przyspieszenie realnego tempa wzrostu spożycia w gospodarstwach domowych. Pozwala to oczekiwać zwiększonego tempa wzrostu całego popytu krajowego. Szacuje się, że w 2011 r. wzrost PKB w stosunku do poziomu z roku bieżącego będzie wyższy o 0,5 pkt. proc. i wyniesie 3,5 proc. Przychody z prywatyzacji w 2011 r. zaplanowano na poziomie 15,0 mld zł.

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej. 

Przewidywane zmiany w niektórych ustawach mają związek z przyszłorocznym budżetem. Najważniejsze jest ograniczenie wydatków ze środków publicznych. Jest to konieczne w celu zahamowania szybkiego wzrostu długu publicznego w Polsce, który niesie ryzyko destabilizacji finansów publicznych oraz przekroczenia drugiego progu ostrożnościowego (55 proc.) w 2011 r. W tym celu, poza zastosowaniem tzw. dyscyplinującej reguły wydatkowej, niezbędne jest podjecie wielu działań, dzięki którym nie zostanie on przekroczony. Najważniejsze zmiany zawarte w projekcie ustawy okołobudżetowej:

Zamrożenie wynagrodzeń w sferze budżetowej

Nie będą podwyższane wynagrodzenia dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe – pozostaną na poziomie z 2008 r. Będzie to także dotyczyć uposażeń posłów  i senatorów. W 2011 r. wynagrodzenia w państwowych jednostkach budżetowych pozostaną na poziomie z 2010 r., z wyjątkiem nauczycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach prowadzonych przez administrację rządową. Nauczyciele otrzymają podwyżki od 1 września  2011 r.

Gospodarowanie nieruchomościami rolnymi

Agencja Nieruchomości Rolnych (ANR) będzie dokonywała ratalnych wpłat do budżetu państwa. Nie będzie możliwe nieodpłatne przekazywanie nieruchomości ANR m.in.: Lasom Państwowym, jednostkom samorządu terytorialnego (z wyjątkami), PAN, izbom rolniczym, zarządzającym specjalnymi strefami ekonomicznymi. Dzięki temu więcej nieruchomości będzie można sprzedać.

Ulgi studenckie

Podwyższona będzie ulga na przejazdy publicznym transportem (koleją i autobusami) odpowiednio z: 37 i 49 proc. do 51 proc.

Zasiłek pogrzebowy

Od 1 marca 2011 r. zasiłek ten będzie wynosił 4 tys. zł. Oznacza to jego obniżenie, bo obecnie wynosi on 6.395,70 zł. W ten sposób wysokość tego świadczenia zostanie dostosowana do poziomu zasiłku wypłacanego w krajach Unii Europejskiej.

Zmiany stawek VAT

Od 1 stycznia 2011 r. zostaną podwyższone stawki podatku VAT o 1 punkt procentowy: z 22 do 23 proc. i z 7 do 8 proc. Będą one obowiązywać przez 3 lata. Obniżona z 7 do 5 proc. zostanie stawka VAT na podstawowe produkty żywnościowe. Podatek VAT na nieprzetworzoną żywność, książki i czasopisma specjalistyczne wzrośnie z 3 i 0 proc. do 5 proc.

Akcyza od paliw silnikowych

Od 1 maja 2011 r. nie będą stosowane obniżone stawki akcyzy dla paliw silnikowych zawierających powyżej 2 proc. biokomponentów oraz biokomponentów stanowiących samoistne paliwa.

Strategia zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2011-2014.

W 2010 r. relacja długu do PKB przekroczy próg 50 proc., co oznacza, że w ustawie budżetowej na 2012 r. relacja deficytu budżetowego do dochodów nie może być wyższa niż założona w budżecie na 2011 r. W kolejnych latach (2010-2011) relacja długu do PKB będzie utrzymywać się blisko progu 55 proc. Konsekwencją przekroczenia tego progu mogą być sankcje wynikające z ustawy o finansach publicznych. Na lata 2013-2014 szacunki są bardziej optymistyczne, przyjmuje się, że nastąpi spadek tej relacji do poziomu 52,7 proc. Spadkowi relacji państwowego długu publicznego do PKB towarzyszyć będzie wzrost relacji długu sektora rządowego i samorządowego do PKB do poziomu 57,8 w 2012 r. W kolejnych latach relacja ta się ustabilizuje. W Strategii przyjęto, że nie wystąpi zagrożenie przekroczenia progu 60 proc. przewidzianego w Traktacie z Maastricht. Wzrost kosztów obsługi długu SP będzie wynikać przede wszystkim z jego przyrostu, a ich relacja do PKB wzrośnie z 2,5 proc.   w 2010 r. do 2,7 proc. w latach 2012-2013, a w 2014 r. obniży się do 2,6 proc. Relacja potencjalnych zobowiązań SP z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji do PKB przekroczy 4,5 proc. Jednocześnie wysokość przewidywanych wypłat z tego tytułu pozostanie na bezpiecznym poziomie, czyli nie przekroczy progu 1,4 proc. PKB, który zapisano  z dokumencie „Strategia udzielania poręczeń i gwarancji”. Ograniczeniu ulegnie ryzyko refinansowania – średnia zapadalność rynkowego długu krajowego SP powinna wzrosnąć (w zależności od przyjętej strategii finansowania) do ok. 4,6-5,8 roku. Natomiast cały dług SP zmieści się w przedziale ok. 5,4-6,4 roku. Duration rynkowego długu krajowego będzie się utrzymywało w przedziale ok. 2,6-3,3 roku, wobec ok. 2,9 roku przewidywanego na koniec 2010 r., a długu ogółem – ok. 3,4-4 roku. Przewiduje się, że średni udział długu zagranicznego wyniesie 26,6 proc. (z możliwymi odchyleniami w przedziale 20-30 proc.). W Strategii uwzględniono również czynniki, które mogą zagrażać realizacji przyjętych zadań. Do najważniejszych należy istotna zmiana sytuacji makroekonomicznej w Polsce, a przede wszystkim wolniejszy wzrost PKB, wyższe stopy procentowe oraz wahania kursu walutowego. Wiele też zależy od międzynarodowych czynników, chodzi np. o słabe tempo wychodzenia gospodarek z recesji i z kryzysu finansowego czy ponowny odpływ kapitału pożyczkowego w kierunku rynków bazowych. Zagrożeniem jest też możliwość przekroczenia 55 proc. relacji długu publicznego do PKB oraz 60 proc. relacji długu sektora rządowego  i samorządowego. Te przekroczenia mogą być związane m.in. z:

•    wyższymi potrzebami pożyczkowymi budżetu państwa,

•    niższym kursem złotego,

•    dużym przyrostem zadłużenia innych niż Skarb Państwa podmiotów sektora finansów publicznych,

•    podziałem ryzyka w umowach partnerstwa publiczno-prywatnego,

•    wykonaniem poręczeń lub gwarancji udzielanych przez podmioty sektora finansów publicznych.

Najważniejszymi czynnikami makroekonomicznymi, które wpływają na zmianę nominalnej wartości długu publicznego są: wysokość potrzeb pożyczkowych (w tym deficyt sektora finansów publicznych) oraz zmiany kursu złotego. Oprócz tego zmianę powodują: realne tempo wzrostu PKB oraz zmiany poziomu cen. Na koszty obsługi zadłużenia mają wpływ stopy procentowe i kurs walutowy oraz inflacja, ale w mniejszym stopniu. Celem strategii zarządzania długiem w latach 2011-2014 jest minimalizacja kosztów obsługi długu w długim horyzoncie czasowym, przy jednoczesnych ograniczeniach dotyczących ryzyk: refinansowania, kursowego, stopy procentowej, płynności budżetu państwa, kredytowego i operacyjnego oraz rozkładu kosztów obsługi długu w czasie.

W realizacji strategii istotne będą dwa aspekty:

•    dobór instrumentów – rozumiany jako minimalizacja kosztów w horyzoncie zakreślonym przez terminy wykupu instrumentów o najdłuższych terminach zapadalności i istotnym udziale w długu poprzez optymalny dobór rynków, instrumentów zarządzania długiem, strukturę finansowania potrzeb pożyczkowych i terminów emisji,

•    zwiększenie efektywności rynku skarbowych papierów wartościowych (SPW) – dążąc do tego, aby różnice rentowności SPW polskich i emitowanych przez kraje o najwyższej w UE wiarygodności kredytowej były jedynie wynikiem różnic w ocenie ryzyka kredytowego kraju, a nie barier i ograniczeń w organizacji i infrastrukturze rynku SPW.

W strategii na lata 2011-2014 przewidziano możliwość elastycznego kształtowania struktury finansowania pod względem doboru rynku, waluty oraz typu instrumentów. W zarządzaniu długiem duże znaczenie ma elastyczność i dywersyfikacja źródeł finansowania potrzeb pożyczkowych. Możliwość wyboru rynku i waluty pozwala jednocześnie odpowiednio rozkładać zaciąganie zobowiązań w określonym czasie i gromadzić rezerwy w momentach zawirowań rynkowych, co w konsekwencji pozwala obniżyć ogólny koszt pozyskiwanego kapitału. Zgodnie ze Strategią, podstawowym rynkiem finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa pozostanie rynek krajowy. Oferta na rynku krajowym będzie kształtowana tak, aby podaże w poszczególnych segmentach krzywej dochodowości nie przyczyniały się do nadmiernego wzrostu rentowności. Finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu  w walutach obcych powinno:

•    zapewniać dywersyfikację źródeł pozyskiwania środków poprzez dostęp Polski do bazy inwestorów na głównych rynkach finansowych,

•    uwzględniać potrzeby pożyczkowe budżetu w walutach obcych, które będą obejmować spłaty rat kapitałowych i odsetki od długu zagranicznego,

•    wzmacniać pozycję Polski na rynku euro,

•    wykorzystywać możliwości dostępu do atrakcyjnego finansowania w międzynarodowych instytucjach finansowych,

•    stabilizować rynek krajowy zapewniając mu bezpieczeństwo finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa w sytuacjach zaburzeń na rynku krajowym,

•    uwzględniać zakupy i sprzedaż walut w NBP.

W kwestii minimalizacji kosztów obsługi długu przewiduje się ograniczenia związane z jego strukturą. Przyjęto, że ograniczeniu ryzyka refinansowania służyć będzie dążenie do zwiększenia roli instrumentów średnio- i długoterminowych w finansowaniu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa na rynku krajowym w tempie uzależnionym od popytu ze strony inwestorów. Ważne będzie ponadto równomierne rozkładanie płatności z tytułu obsługiwanego i wykupywanego długu krajowego oraz zagranicznego, a także osiągnięcie średniej zapadalności długu krajowego w wysokości co najmniej 4,5 lat. Jeśli chodzi o ryzyko kursowe w Strategii przewidziano utrzymanie przedziału 20-30 proc. dopuszczalnego udziału długu nominowanego w walutach obcych w długu ogółem w okresie poprzedzającym wstąpienie do strefy euro. Tworzeniu odpowiedniej struktury walutowej oraz finansowaniu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa ma służyć zastosowanie instrumentów pochodnych w zarządzaniu ryzykiem kursowym. W latach 2011-2014 ma być utrzymany efektywny udział euro, jako przyszłej waluty krajowej, w długu w walutach obcych na poziomie co najmniej 70 proc. W obszarze ograniczeń ryzyka stopy procentowej – utrzymana ma być duration (miara ryzyka stopy procentowej związanego z długiem publicznym) długu krajowego w przedziale 2,5-4 lat. Przewiduje się możliwość oddzielenia zarządzania ryzykiem stopy procentowej od zarządzania ryzykiem refinansowania poprzez wykorzystanie obligacji o zmiennym oprocentowaniu, obligacji inflacyjnych oraz pochodnych. Należy stwierdzić, że obecnie poziom ryzyka stopy procentowej długu zagranicznego nie stanowi ograniczenia dla minimalizacji kosztów. W obszarze ograniczeń ryzyka płynności budżetu państwa należy wymienić m.in. wykorzystanie wolnych środków niektórych jednostek sektora finansów publicznych, w tym państwowych funduszy celowych, wykorzystanie płynnych środków walutowych w zarządzaniu płynnością złotową czy dążenie do równomiernego rozkładu podaży SPW w ciągu roku z uwzględnieniem uwarunkowań sezonowych, a także aktualnej i przewidywanej sytuacji rynkowej. Najważniejszymi zadaniami w trzyletnim horyzoncie czasowym Strategii są działania zwiększające płynność, efektywność i przejrzystość rynku SPW. Płynność rynku SPW będzie realizowana poprzez kontynuację emisji dużych serii obligacji na rynku krajowym. Kontynuowana ma być emisja średnio- i długoterminowych obligacji o stałym oprocentowaniu, tak aby wartość pojedynczej emisji wynosiła co najmniej 5 mld euro. Odbywać się to będzie poprzez odpowiedni kalendarz emisji SPW, przetargi zamiany, przetargi uzupełniające, a także przetargi odkupu obligacji mniej płynnych. Możliwe będzie ponadto zwiększenie jednostkowej wartości obligacji benchmarkowych powyżej 30 mld zł. Polityka emisyjna ma być dostosowana do warunków rynkowych, w tym do popytu w poszczególnych segmentach rynku SPW. Zwiększenie efektywności rynku SPW ma się dokonywać poprzez minimalizację kosztów obsługi rynku pierwotnego i wtórnego. Chodzi m.in. o odpowiednio dopasowany harmonogram emisji na rynku krajowym i zagranicznym, zwiększenie roli uczestników systemu DSPW (dealerzy SPW) oraz operacji związanych z zarządzaniem długiem w obszarach, w których uczestnicy DSPW mogą zapewnić konkurencyjność nie mniejszą niż inni uczestnicy rynku finansowego. Będą podejmowane też działania mające na celu usuwanie barier technicznych i prawnych występujących na krajowym i zagranicznym rynku SPW. Poszerzona zostanie baza inwestorów, w tym najważniejszych inwestorów zagranicznych. Przejrzystość rynku SPW – temu zadaniu służyć ma prowadzenie transparentnej polityki emisyjnej oraz promocja rynku elektronicznego.

Uchwała w sprawie działań mających na celu konsolidację środków publicznych przeznaczonych na naukę.

Uchwała przewiduje konsolidację wydatków publicznych przeznaczonych na naukę będących w dyspozycji ministra nauki i szkolnictwa wyższego i innych członków Rady Ministrów. Wydatki na naukę są podstawowym źródłem finansowania działalności badawczo-rozwojowej. Zgodnie z uchwałą, członkowie Rady Ministrów będą informować ministra nauki i szkolnictwa wyższego oraz ministra finansów o planowanych w projekcie budżetu na każdy rok wydatkach na działalność badawczo-rozwojową. Szczególnie uwzględniane mają być projekty realizowane za pośrednictwem Narodowego Centrum Badań i Rozwoju oraz Narodowego Centrum Nauki. Uzyskanie globalnego poziomu wydatków budżetowych na cele związane z badaniami naukowymi pozwoli na wyliczenie właściwego wskaźnika ich udziału w PKB i będzie stanowić podstawę prawidłowej polityki państwa w tym zakresie.

Trzyletni plan limitu mianowań urzędników w służbie cywilnej na lata 2011-2013.

Ze względu na racjonalizację wydatków budżetowych limit mianowań urzędników w służbie cywilnej na trzy kolejne lata wyniesie 500 osób rocznie. Na mianowanie urzędników służby cywilnej (przy pełnym wykorzystaniu limitu) w 2011 r. trzeba będzie przeznaczyć 518 204 zł (z pochodnymi płaconymi przez pracodawcę, tj. np. składkami na ZUS i Fundusz Pracy). Datę mianowania wyznaczono na 1 grudnia 2011 r.