Na terenie wielu dużych i małych miast, a także w gminach wiejskich, znajdują się obszary zdegradowane, charakteryzujące się wieloma problemami społecznymi, zniszczoną, zaniedbaną infrastrukturą mieszkaniową, gorszą jakością przestrzeni publicznej, zapaścią gospodarczą, itd. Są to najczęściej tereny śródmiejskie, na których obserwuje się występowanie skumulowanych negatywnych zjawisk, takich jak np.: bezrobocie, ubóstwo, przestępczość, problemy edukacyjne, brak uczestnictwa w życiu publicznym i kulturze, zniszczenie środowiska naturalnego, niski poziom obsługi komunikacyjnej czy brak terenów publicznych. W związku z tym Rada Ministrów na swoim posiedzeniu w dniu 30 czerwca 2015 r. przyjęła projekt ustawy o rewitalizacji, przedłożony przez ministra infrastruktury i rozwoju.

Projekt ustawy o rewitalizacji zawiera propozycje kompleksowych rozwiązań, które będą służyć „ożywieniu” obszarów zdegradowanych oraz przywróceniu im użyteczności, tj. np. odtworzeniu lub zmianie ich funkcji.

Projekt ustawy wskazuje, że rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych. Jego istotę stanowią zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy na podstawie gminnego programu rewitalizacji. Efektem będzie znacząca poprawa jakości życia osób zamieszkujących te tereny.

Integralną częścią tych przedsięwzięć będzie włączenie społeczności lokalnej (partycypacja) i to na wszystkich etapach rewitalizacji w proces odnowy – począwszy od planowania, przez realizację aż po ocenę działań. Istotnym elementem procesu jest prowadzenie szerokich i różnorodnych konsultacji społecznych (ankiety, wywiady, debaty, warsztaty) obejmujących wszystkich interesariuszy. Wyniki konsultacji muszą być także upublicznione.

Interesariuszem, zgodnie z przepisami ustawy, będzie każdy podmiot zainteresowany przebiegiem rewitalizacji, a przede wszystkim: mieszkańcy i władze gminy, organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy. Rewitalizacja, zgodnie z ideą przewodnią projektowanej ustawy, nie jest bowiem jedynie remontem, modernizacją, odbudową czy rekultywacją. To kompleksowe, wielowymiarowe działania, które w sposób trwały zmienią dany obszar, przywracając mu społeczną użyteczność i jakość.

Realizacja przez gminę programu rewitalizacji obszarów zdegradowanych musi być poprzedzona gruntowną analizą uwarunkowań, przede wszystkim o charakterze społecznym. Wynika to z przyjętego założenia, że rewitalizacja ma służyć w pierwszej kolejności poprawie bytu i życia mieszkańców, w tym ich sytuacji społeczno-ekonomicznej. Wszystkie działania przewidziane w procesie rewitalizacji muszą być prowadzone w taki sposób, aby zapobiegać wykluczeniu mieszkańców obszaru objętego rewitalizacją z możliwości korzystania
z pozytywów dokonanych zmian. Rewitalizacja powinna być prowadzona z udziałem mieszkańców i z myślą o nich.

Gminne programy rewitalizacji (GPR)

GPR ma być strategicznym dokumentem integrującym wszystkie działania. Będzie przyjmowany przez radę gminy w formie uchwały. Jego podstawą powinno być wyznaczenie obszarów wymagających interwencji oraz przedstawienie całościowej strategii prowadzenia działań rewitalizacyjnych. Gminny program rewitalizacji powinien zawierać m.in. szczegółową diagnozę obszaru rewitalizacji, cele rewitalizacji, opis przedsięwzięć rewitalizacyjnych, określenie ram finansowych wraz ze wskazaniem źródeł finansowania – publicznych i prywatnych.

Rewitalizacja będzie zadaniem własnym gminy, realizowanym z interesariuszami, jednak będzie to zadanie dobrowolne – nowe przepisy nie są obligatoryjne – tj. nie nakładają na gminy obowiązku uchwalania gminnych programów rewitalizacyjnych.

Gminy, które zdecydują się na podjęcie tych działań, powołają komitety rewitalizacji, które będą płaszczyzną współpracy organów danej gminy i uczestników przedsięwzięć rewitalizacyjnych (mieszkańców, przedsiębiorców, instytucji, itp.). Komitet będzie posiadał kompetencje opiniodawcze i doradcze, będzie więc stanowił forum dialogu szerokiego kręgu przedstawicieli społeczności lokalnej.

Specjalne strefy rewitalizacji (SSR)

Przepisy projektowanej ustawy dają możliwość utworzenia na obszarach rewitalizowanych specjalnych stref rewitalizacji, ukierunkowanych szczególnie na rozwój społecznego budownictwa czynszowego. Czas ich obowiązywania to maksymalnie 10 lat. Status strefy daje możliwość korzystania ze szczególnych udogodnień oraz instrumentów prawnych, takich jak np. ułatwienia w procedurze administracyjnej, możliwość przyznawania dotacji remontowych. Jednym z ważnych postanowień jest także generalne zwolnienie z obowiązku stosowania trybów przetargowych, o ile wartość zamówienia nie przekracza tzw. progów unijnych. Na terenie strefy będzie obowiązywać prawo pierwokupu, czyli gmina będzie miała pierwszeństwo w zakupie nieruchomości.

Miejscowy plan rewitalizacji (MPR)

MPR będzie specjalną formą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Plan ten może zostać przyjmowany dla obszarów najbardziej zdegradowanych. Specjalne regulacje cechujące MPR to np.: przypisanie do nieruchomości szczegółowych warunków realizacji inwestycji ujętych w planie miejscowym, zawarcie warunków realizacji inwestycji zobowiązujących do podpisania przez inwestora umowy urbanistycznej czy też możliwość regulowania rodzajów prowadzonej działalności handlowej i usługowej.

Projektowana ustawa wprowadza określone ramy interwencji – obszar rewitalizacji w gminie nie może przekroczyć 20 proc. powierzchni gminy, a działania rewitalizacyjne mogą objąć maksymalnie 30 proc. jej mieszkańców. Ograniczenia te mają zapewnić koncentrację działań i środków, a przez to efektywności i trwałości rewitalizacji.

Powszechna, dobrze przygotowana i prowadzona rewitalizacja spowoduje, że znaczna część Polaków będzie mieszkać, żyć, uczyć się i pracować w dużo lepszych, przyjaźniejszych i bezpieczniejszych niż dotąd miejscach.

źródło: KPPO