Rada Ministrów podczas swojego posiedzenie w dniu 21 maja br. przyjęła założenia do projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw. Rząd proponuje otwarcie drogi na studia dla osób z dużym doświadczeniem zawodowym lub wiedzą po specjalistycznych kursach i szkoleniach. Oczekuje też, że zróżnicowanie uczelni na akademickie i zawodowe, lepsze powiązanie programów studiów z rynkiem pracy oraz obowiązkowe trzymiesięczne praktyki na studiach o profilu praktycznym zwiększą szanse młodych na rynku pracy i poprawią jakość studiów.

Jednocześnie skuteczniejsza walka z plagiatami prac dyplomowych i naukowych oraz sprawniejsze postępowania dyscyplinarne wobec wykładowców naruszających prawo wzmocnią rzetelność i etos akademicki w uczelniach. Osiągnięciu tych celów służą szczegółowe rozwiązania zawarte w założeniach do projektu noweli ustawy o szkolnictwie wyższym. Dopełnią one reformę szkolnictwa wyższego, która weszła w życie 1 października 2011 r.

Najważniejsze proponowane cele i rozwiązania:

• Ułatwienie dostępu do studiów wyższych osobom dojrzałym w ramach uczenia się przez całe życie.

Zaproponowano nowy przepis, zgodnie z którym uczelnie będą mogły potwierdzać efekty uczenia uzyskane poza systemem szkolnictwa wyższego, np. w pracy, na kursach i szkoleniach, przez samodoskonalenie, wolontariat. Z tego rozwiązania mają skorzystać osoby z minimum pięcioletnim doświadczeniem po maturze. Uczelnie będą mogły zweryfikować ich wiedzę i umiejętności oraz zaliczyć je w poczet studiów. W efekcie taka osoba może uczestniczyć w mniejszej liczbie zajęć, czyli jej studia będą krótsze lub mniej intensywne. To rozwiązanie korzystne zwłaszcza dla osób pracujących – będą mogły uzupełnić kwalifikacje i lepiej dostosować swoje umiejętności do potrzeb i oczekiwań pracodawców. W założeniach szczegółowo określono wymagania wobec osób i uczelni, które będą chciały skorzystać z tego rozwiązania.

• Zapewnienie lepszej jakości kształcenia z uwzględnieniem autonomii programowej uczelni i w sytuacji niżu demograficznego.

Nowe rozwiązania służą zróżnicowaniu oferty szkolnictwa wyższego – stymulują uczelnie do poprawy jakości studiów, przemyślanego naboru na kierunki o profilu ogólnoakademickim i poszerzenia oferty na kierunkach o profilu praktycznym. System szkolnictwa wyższego ma się w przyszłości składać z dwóch podstawowych typów uczelni: zawodowych (kształcących praktycznie i przygotowujących absolwentów do rynku pracy) i akademickich.

Według nowych przepisów, podstawowa jednostka organizacyjna uczelni, która nie ma prawa do nadawania stopnia doktora, będzie mogła uruchomić wyłącznie studia o profilu praktycznym. Jednostki kształcące własną kadrę (uprawnione do doktoryzowania) będą mogły prowadzić zarówno studia ogólnoakademickie, jak i praktyczne.

Nowe przepisy nakładają też na uczelnie obowiązek organizowania co najmniej trzymiesięcznych praktyk zawodowych na kierunkach studiów o profilu praktycznym. Obecnie praktyki nie są obowiązkowe zarówno na profilu praktycznym, jak i ogólnokształcącym. Większość uczelni prowadzi praktyki na profilu praktycznym, ale trwają one na ogół 3-4 tygodnie, na niektórych kierunkach dwa miesiące. Według pracodawców praktyki w takim wymiarze są zbyt krótkie i absolwenci nie uzyskują koniecznych, praktycznych umiejętności do podjęcia pracy.

Oczekuje się, że przewidywane rozwiązania przyczynią się do znacznego wzrostu liczby programów studiów o profilu praktycznym i zwiększania liczby osób, studiujących na tych kierunkach.

• Przewidziano także wprowadzenie studiów dualnych, czyli zapewniających kształcenie w uczelni  na przemian z odbywaniem praktyk.

Założono, że w składzie konwentu zawodowych uczelni publicznych zostanie zwiększona liczba pracodawców. Program kształcenia wraz z opisem jego efektów będzie opiniowany przez konwent i zatwierdzany przez senat uczelni. Rozwiązanie to ma pomóc w dostosowywaniu kształcenia do potrzeb rynku pracy.

Kolejnym krokiem w kierunku uatrakcyjnienia oferty kształcenia będzie możliwość prowadzenia wspólnych studiów interdyscyplinarnych nie tylko przez wydziały tej samej uczelni, ale też między uczelniami. Do prowadzenia takich studiów będą uprawnione wyłącznie jednostki organizacyjne uczelni, które mają prawo do nadawania stopnia doktora habilitowanego. W praktyce oznacza to możliwość łączenia odmiennych dyscyplin naukowych, np. informatyki, biotechnologii, mechatroniki i medycyny na jednym kierunku studiów.

W nowych regulacjach zostaną określone warunki prowadzenia środowiskowych studiów doktoranckich. Będą one realizowane tylko przez jednostki posiadające uprawnienia do prowadzenia studiów doktoranckich.

Wprowadzone zostaną regulacje ułatwiające przygotowanie interdyscyplinarnych rozpraw doktorskich. Możliwe będzie powołanie drugiego promotora lub kopromotora w przewodach doktorskich, prowadzonych wspólnie przez różne jednostki.

W ramach przepisów umożliwiających lepszą ocenę efektów kształcenia zaproponowano zdefiniowanie pracy dyplomowej. Obejmie ona nie tylko prace pisemne, ale także opublikowany artykuł, prace projektowe (np. wykonanie programu komputerowego), konstrukcyjne, technologiczne lub artystyczne. Uczelnie zostaną zobowiązane do sprawdzania prac dyplomowych – przed ich obroną – z wykorzystaniem programu antyplagiatowego i ogólnopolskiego repozytorium prac dyplomowych. Włączenie uczelnianych prac dyplomowych do ogólnopolskiego repozytorium poszerzy możliwość dokonywania porównań przez promotorów i recenzentów wewnątrz uczelni oraz przez Polską Komisję Akredytacyjną. Poprawie jakości kształcenia na studiach drugiego stopnia ma też służyć możliwość zwiększenia maksymalnej liczby semestrów z 4 do 5.

Zaproponowano rozwiązania, które umożliwią studentom i kandydatom na studia uzyskanie rzetelnej informacji na temat uczelni, które nie przestrzegają prawa, zwłaszcza praw studentów, i nie realizują obowiązków ustawowych. Do publicznej wiadomości będą podawane dwie listy ostrzeżeń: 1) informująca o zakończonych postępowaniach w sprawie zawieszenia i cofnięcia uprawnień do prowadzenia kierunku studiów oraz likwidacji uczelni; 2) informująca o toczących się postępowaniach. Takie rozwiązania powinny pomóc przyszłym studentom uniknąć nauki na nierzetelnych uczelniach i służyć ochronie już studiujących przed niską jakością kształcenia.

Przewidziano wprowadzenie przepisów, które usprawnią procedurę uruchamiania i zawieszania kierunków studiów na uczelniach publicznych i niepublicznych oraz likwidacji uczelni niepublicznych.

Doprecyzowano zasady postępowania dyscyplinarnego prowadzonego wobec nauczycieli akademickich naruszających prawo lub obowiązki służbowe. Zostanie wprowadzony obowiązek wszczęcia postępowania w terminie 3 miesięcy od uzyskania wiadomości o popełnieniu czynu podlegającego odpowiedzialności dyscyplinarnej. Jeśli rzecznik dyscyplinarny nie podejmie działania wyjaśniającego, będzie musiał powiadomić o tym ministra nadzorującego uczelnię. Taki sam obowiązek nałożono na rektora, który odmówi przekazania rzecznikowi dyscyplinarnemu wiadomości o popełnieniu czynu uzasadniającego wszczęcie postępowania wyjaśniającego.

Zostanie ustanowiony nowy organ kolegialny – Zespół Rzeczników Dyscyplinarnych, powołanych przez ministra nauki. Będzie złożony z prawników i ekspertów reprezentujących wszystkie obszary wiedzy. Jego działalność powinna poprawić jakość postępowań dyscyplinarnych prowadzonych przez uczelnianie komisje dyscyplinarne. Nowy zespół przejmie zadania istniejącego obecnie Zespołu ds. Dobrych Praktyk Akademickich, który zostanie rozwiązany.

Aby chronić studentów przed dodatkowymi kosztami, nie będzie można wprowadzać nowych opłat w trakcie studiów. Określony zostanie termin podpisywania z kandydatami na studia (lub studentami) umów w sprawie warunków odpłatności związanych ze studiami. Zasady pobierania opłat i wzorzec umowy będą publikowane na stronie internetowej uczelni.

W odpowiedzi na postulaty studentów, minister nauki będzie wydawał rozporządzenie, w którym określi warunki, jakie powinny spełniać uczelniane regulaminy przyznawania pomocy materialnej. Proponuje się też, aby minister nauki wydawał rozporządzenie określające sposób i tryb dokonywania oceny okresowej nauczycieli akademickich. Zaproponowano takie rozwiązanie, bo z informacji uzyskanych przez resort wynika, że uczelnie nie zawsze uwzględniają opinie studentów i doktorantów na temat prowadzonych zajęć, co przekłada się na ich niską jakość.

Uregulowane zostaną uprawnienia laureatów konkursu „Diamentowy Grant” dotyczące zagwarantowania im dostępu do kształcenia na studiach doktoranckich.

Zagwarantowanie najlepszym maturzystom możliwości rozwijania swoich talentów naukowych, a także zachęcanie ich do studiowania na polskich uczelniach

Założono, że najlepszym studentom pierwszego roku studiów będą przyznawane stypendia rektora (dawniej naukowe) – na podstawie wyników egzaminów maturalnych.

Umożliwienie ministrowi nauki i szkolnictwa wyższego skuteczniejszego prowadzenia polityki z wykorzystaniem aktualnych danych.

Przewidziano rozszerzenie zakresu danych przekazywanych przez uczelnie do systemu POL-on. System Informacji o Szkolnictwie Wyższym (działający w ramach systemu POL-on) zostanie rozszerzony o dodatkowe informacje. Zostanie do niego dołączone ogólnopolskie repozytorium prac dyplomowych. Docelowo system POL-on przejmie zadanie przekazywania przez uczelnie danych do GUS, co dla nich oznacza zmniejszenie obowiązków sprawozdawczych.

Proponuje się też wprowadzenie zmian w prawie ubiegania się o status KNOW, które posłużą szybszej identyfikacji najlepszych jednostek w Polsce. Przewidziano wprowadzenie regulacji, które zapobiegną rozdrobnieniu środków z dotacji projakościowej, czyli przyczynią się do osiągnięcia lepszych efektów przez podmioty mające status KNOW.

Zaplanowano regulacje wyłączające przychody własne uczelni spod rygorów ustawy o finansach publicznych.

źródło: KPPO