„Strategia” wyznacza cele polityki regionalnej wobec poszczególnych terytoriów w kraju, w tym obszarów miejskich i wiejskich, oraz definiuje ich relacje w odniesieniu do innych polityk publicznych o wyraźnym terytorialnym ukierunkowaniu. W dokumencie określono także sposób działania podmiotów publicznych, a w szczególności rządu i samorządów województw dla osiągnięcia strategicznych celów rozwoju kraju. Jedną z ważnych zasad jest tzw. „nowy paradygmat polityki regionalnej”. Oznacza to przede wszystkim:
- przejście od tradycyjnej redystrybucji środków do podejścia zakładającego wzmacnianie i wykorzystanie potencjałów terytorialnych,
- odejście od podziału na polityki inter- i intraregionalną, na rzecz jednej, wspólnej polityki określającej (w odniesieniu do terytorium) cele dla wszystkich podmiotów publicznych,
- odejście od modelu krótkoterminowych, odgórnie dystrybuowanych dotacji „dla najmniej uprzywilejowanych obszarów” do modelu długofalowych, zdecentralizowanych polityk rozwojowych adresowanych do wszystkich regionów,
- wielosektorowe (horyzontalne) podejście do działań rozwojowych ukierunkowane terytorialnie,
- odejście od rozproszonej interwencji do bardziej selektywnych (skoncentrowanych) inwestycji,
- zwiększenie roli szczebla regionalnego w uruchamianiu procesów rozwojowych
- w systemie wieloszczeblowego zarządzania,
- zróżnicowane podejście do różnych typów terytoriów (rozumianych funkcjonalnie.
W „Strategii” zaakcentowano działania dotyczące wzmocnienia wielopoziomowego systemu zarządzania, w którym zwiększa się rola samorządu województwa, który – obok Ministerstwa Rozwoju Regionalnego – będzie podmiotem realizacji polityki regionalnej. Istotne będzie również dopasowanie odpowiedzialności za zadania publiczne do najbardziej efektywnego poziomu zarządzania oraz racjonalizacja systemu finansowania polityk publicznych przez „proces terytorializacji” oraz system finansowania jednostek samorządu terytorialnego. Wprowadzony zostanie nowy instrument – kontrakt regionalny. Przedstawione w KSRR wyzwania do roku 2020 łączą wymiar europejski i krajowy. Zostały określone na podstawie diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej przeprowadzonej w odniesieniu do różnych skal przestrzennych oraz determinantów konkurencyjności polskich regionów. Uwzględniono tutaj również strategiczne wyzwania dla rozwoju całego kraju sformułowane w dokumencie Polska 2030.Przedstawione w KSRR zadania zmierzają do osiągnięcia: spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, zmniejszenia dystansu rozwojowego do pozostałych regionów UE, silnej konkurencyjności i innowacyjności, skuteczności, efektywności i partnerstwa w realizacji celów rozwojowych, bezpieczeństwa ekologicznego, wysokiego poziomu i skuteczności ochrony środowiska oraz zasobów przyrodniczych. Celem strategicznym polityki regionalnej – będącym jednym z kluczowych elementów osiągania celów rozwoju kraju – jest wzrost, zatrudnienie i spójność w horyzoncie długookresowym. Cel ten ma być realizowany poprzez wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów (konkurencyjność), budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych (spójność) oraz tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie (sprawność). Realizacja KSRR oznacza konieczność koncentracji interwencji publicznej na działaniach pro-rozwojowych i pro-zatrudnieniowych, które umożliwią trwałe zwiększenie bazy dochodowej na poszczególnych obszarach. W systemie zarządzania rozwojem Polski polityka regionalna (jako polityka o charakterze horyzontalnym) pełni szczególną rolę służąc integracji rozproszonych dotychczas działań rozwojowych. System realizacji tej polityki jest tak skonstruowany, by zapewniać spójność krajowych polityk publicznych w wymiarze terytorialnym, jak i regionalnych działań rozwojowych w celu zwiększenia efektywności i skuteczności ukierunkowanej terytorialnie interwencji państwa. Rozwojowi dyskusji strategicznej na poziomie krajowym posłuży Krajowe Forum Terytorialne (KFT), inicjujące debaty na temat strategicznych kierunków i form rozwoju regionalnego oraz wymiaru przestrzennego polityki rozwoju między różnymi podmiotami publicznymi i niepublicznymi zaangażowanymi w działania na rzecz rozwoju. Na poziomie regionalnym zarządy województw mogą powołać Regionalne Forum Terytorialne (RFT) lub rozszerzyć zadania istniejących już ciał doradczych. Wprowadzony zostanie system strategicznego planowania rozwoju, który pozwoli zaprogramować średnio i długookresowe cele strategiczne rozwoju kraju i regionów. W tym celu KSRR zmierza do uporządkowania systemu dokumentów operacyjno–wdrożeniowych. Po roku 2013 system dokumentów operacyjno-wdrożeniowych zostanie zracjonalizowany tak, aby osiągnąć maksymalną efektywność polityki rozwojowej. Podwyższeniu jakości zarządzania politykami publicznymi będzie służyć system stałego monitorowania i ewaluacji procesów rozwoju regionalnego i efektów polityki regionalnej w postaci obserwatoriów rozwoju terytorialnego. Obejmie on obserwatorium krajowe oraz (na wzór rozwiązań istniejących już w niektórych województwach), sieć obserwatoriów regionalnych. Przebudowa systemu koordynacji na szczeblu krajowym i regionalnym pozwoli dopasować zakres interwencji planowanej do realizacji w odniesieniu do terytorium. Posłuży temu m.in. Komitet Koordynacyjny ds. Polityki Rozwoju oraz komitety monitorujące, działające na szczeblu krajowym i regionalnym. Jednocześnie KSRR przewiduje rozszerzenie zadań koordynacyjnych ministra właściwego ds. rozwoju regionalnego. Uruchomienie kontraktów terytorialnych w nowej, zmienionej formule poprzedzone zostanie przeprowadzeniem przez ministra rozwoju regionalnego (przy współpracy z poszczególnymi resortami) procesu przebudowy systemu dystrybucji terytorialnej środków (tzw. terytorializacji). Będzie on polegał na ocenie efektywności i przydatności mechanizmów dystrybucyjnych polityk sektorowych oraz instrumentów finansowych stosowanych przez samorządy terytorialne i inne podmioty publiczne działające na różnych poziomach zarządzania. Liczba źródeł finansowania polityki regionalnej ulegnie znacznemu zwiększeniu. Z budżetu państwa będą finansowane programy uruchamiane przez MRR, programy współpracy terytorialnej realizowane w ramach polityki spójności UE i polityk zewnętrznych. Z budżetu będą także współfinansowane programy zarządzane na szczeblu regionalnym oraz programy sektorowe i inne programy finansowane ze źródeł krajowych. Środki pochodzące z budżetów jednostek samorządu terytorialnego będą z jednej strony zapewniały niezbędne współfinansowanie projektów w ramach programów operacyjnych współfinansowanych przez UE, a z drugiej – uczestniczyły w realizacji innych programów finansowanych ze źródeł krajowych objętych kontraktem terytorialnym. Środki prywatne, za pomocą których można realizować cele rozwojowe przy realizacji KSRR, powinny odgrywać rosnącą rolę. Wyraźnie wzrastać powinna również rola funduszy pożyczkowych, gwarancji i poręczeń kredytowych oraz oferta innych usług finansowych ze strony banków. Coraz większe znaczenie musi mieć upowszechnianie mechanizmów i form partnerstwa publiczno-prywatnego. Do roku 2013 głównym źródłem finansowania polityki regionalnej pozostaną środki UE (w ramach polityki spójności UE oraz na realizacje celów określonych terytorialnie takie jak np. wsparcie dla rozwoju obszarów wiejskich w ramach Wspólnej Polityki Rolnej). Dla realizacji celów KSRR wykorzystywane mogą być także inne środki finansowe pochodzące ze źródeł zagranicznych, m.in. z kredytów pochodzących z Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Zarówno środki wspólnotowe, jak i środki pochodzące z innych źródeł zagranicznych, są współfinansowane środkami krajowymi, pochodzącymi z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządów terytorialnych oraz ze środków prywatnych. Zakłada się, że suma środków wydatkowanych przez budżet UE, budżet państwa i inne podmioty publiczne (w tym samorządy terytorialne) na realizację celów KSRR będzie wynosiła pod koniec 2013 roku nie mniej niż 3 proc. PKB krajowego z roku 2008. W wymiarze finansowym oznacza to średniorocznie ok. 34 mld zł. Szacuje się, że z tego ok. 24 mld zł średniorocznie będzie pochodziło ze środków UE. Resztę stanowić będzie udział podmiotów publicznych. Co najmniej 70 proc. środków w ramach polityki regionalnej przeznaczonych zostanie na realizację programów regionalnych w ramach KSRR. Na programy krajowe realizowane w ramach KSRR i zarządzane przez MRR po roku 2013 zostanie przeznaczonych ok. 20 proc. środków. Wielkość wsparcia będzie uzależniona od stopnia natężenia problemów społeczno-gospodarczych.
(źródło: CIR)
