Podczas swojego posiedzenia w dniu 7 lipca 2015 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zdrowiu publicznym, przedłożony przez ministra zdrowia. Przewidziane w niej rozwiązania wzmocnią mechanizmy służące diagnozowaniu problemów zdrowia publicznego, zmniejszą skalę występowania głównych czynników ryzyka powstawania chorób oraz zwiększą możliwości ich wczesnego wykrywania.

Polskie społeczeństwo od 25 lat żyje coraz dłużej i w coraz lepszym zdrowiu, jednak sytuacja wciąż nie jest zadowalająca: umieralność i przeciętna długość życia Polaków pozostają na niższym poziomie niż średnia unijna. Wśród najważniejszych zagrożeń należy wymienić choroby cywilizacyjne: schorzenia układu sercowo-naczyniowego, nowotwory, uzależnienia, choroby układu oddechowego, cukrzycę czy choroby psychiczne.

Dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej (tzw. medycyny naprawczej) to jedynie niewielka część działań służących poprawie sytuacji zdrowotnej. Będzie ona możliwa, gdy zmniejszy się skala występowania głównych czynników ryzyka powstawania chorób i poprawi ich wczesne wykrywanie.

Projekt ustawy zawiera regulacje, które mają poprawić stan zdrowia publicznego. Podstawą działań będzie przyjęty przez rząd (w rozporządzeniu) dokument strategiczny dla zdrowia publicznego, czyli Narodowy Program Zdrowia (NPZ).

Celem Narodowego Programu Zdrowia jest poprawa życia i zdrowia Polaków. Jego istotnym elementem są przede wszystkim działania na rzecz promocji zdrowia i zapobiegania chorobom. Kluczowe znaczenie ma również trwała współpraca na rzecz zdrowia na wszystkich szczeblach administracji rządowej i samorządowej.

Głównym celem NPZ jest wydłużenie życia Polaków w zdrowiu, poprawa jakości życia oraz ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu.

W Narodowym Programie Zdrowia zostaną określone:

• cele operacyjne – ukierunkowane na zmniejszenie narażenia społeczeństwa na największe zagrożenia zdrowotne,
• zadania służące realizacji celów operacyjnych, ministrowie odpowiedzialni za ich realizację i realizatorzy zadań,
• tryb i wysokość finansowania zadań,
• wskaźniki oraz sposób monitorowania i ewaluacji NPZ.

Zadania określone w NPZ będą miały dwojaki charakter. Pierwsza grupa to zadania własne administracji rządowej i samorządowej, wynikające z kompetencji przypisanych dla poszczególnych działów administracji rządowej lub z ustaw nakładających obowiązki na jednostki samorządu terytorialnego. Druga grupa obejmie nowe interwencje, które nie stanowią zadań własnych administracji rządowej i samorządowej, i które wymagają wsparcia finansowego ze środków przewidzianych na realizację Programu.

Do zadań z zakresu zdrowia publicznego, które będą realizowane na podstawie projektowanej ustawy, należą w szczególności:

• promowanie zdrowia i profilaktyka chorób;
• prowadzenie edukacji zdrowotnej dostosowanej do potrzeb różnych grup społeczeństwa – zwłaszcza dzieci, młodzieży i osób starszych – z wykorzystaniem programów o dobrej jakości i sprawdzonej skuteczności;
• rozpoznawanie, eliminowanie lub ograniczenie zagrożeń dla zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego w środowisku zamieszkania, nauki, pracy i rekreacji;
• systematyczne monitorowanie stanu zdrowia i jego zagrożeń oraz jakości życia związanej ze zdrowiem ludności w celu identyfikacji priorytetów dla polityki zdrowotnej państwa oraz wskazywanie skutecznych programów prewencji i promocji zdrowia;
• kształcenie i racjonalne wykorzystanie kadr w zakresie zdrowia publicznego oraz włączenie profilaktyki chorób i promocji zdrowia do programów edukacyjnych różnych grup zawodowych, zwłaszcza kadr medycznych, nauczycieli oraz administracji publicznej;
• inicjowanie i prowadzenie badań naukowych oraz współpracy międzynarodowej w zakresie zdrowia publicznego.

Zostanie utworzona Rada do Spraw Zdrowia Publicznego, która będzie pełnić funkcję opiniodawczo-doradczą ministra zdrowia. W jej skład wejdą m.in. przedstawiciele najważniejszych podmiotów biorących udział w działaniach na rzecz zdrowia publicznego, w tym m.in.: prezydenta, administracji publicznej, Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, pracodawców i organizacji pozarządowych, Naczelnej Rady Pielęgniarekn i Położnych, Naczelnej Rady Lekarskiej oraz konsultanci krajowi. Rada zastąpi funkcjonujący obecnie Międzyresortowy Zespół Koordynacyjny Narodowego Programu Zdrowia. Przewodniczącego Rady będzie wyznaczał minister zdrowia.

NPZ będzie ustanawiany na czas nie krótszy niż okresy pięcioletnie. Pierwszy Program zostanie przyjęty na lata 2016-2020, gdyż działania profilaktyczne, promujące zdrowie, poprawiające stan wiedzy społeczeństwa na temat zdrowia, postaw i zachowań prozdrowotnych są działaniami długofalowymi i muszą być podejmowane systematycznie.

Realizacja NPZ pozwoli skuteczniej zapobiegać chorobom i podnosić potencjał zdrowia obywateli przez m.in.: kampanie edukacyjne, promowanie spożycia zdrowych produktów, pomoc w leczeniu uzależnień od tytoniu i alkoholu, wspieranie osób z problemami zdrowia psychicznego (depresja czy zaburzenia nerwicowe), wczesną diagnostykę chorób i rozwój badań naukowych.

Dotychczas realizowane programy (obejmujące m.in. onkologię, kardiologię, badania przesiewowe, profilaktykę i rozwiązywanie problemów związanych z uzależnieniem od alkoholu, narkotyków i nikotyny) staną się częścią jednego programu, czyli NPZ.

Nowym zadaniem, ujętym w NPZ, będzie program profilaktyki otyłości, nieobjęty obecnie finansowaniem. Otyłość to jeden z największych problemów zdrowia publicznego. Prawie wszystkie państwa członkowskie UE realizują tego typu programy. W ciągu ostatnich 20 lat częstość występowania otyłości wśród mieszkańców Europy wzrosła trzykrotnie. Otyłość, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży, jest w Polsce coraz powszechniejszym zjawiskiem, którego konsekwencją jest większa zachorowalność.

Na realizację NPZ w 2016 roku z budżetu państwa zostanie przeznaczone 140,7 mln zł.

Spośród środków przeznaczanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia – 1,5 proc. zostanie przeznaczone na zadania związane z promocją zdrowia oraz profilaktyką chorób. Zadania z zakresu zdrowia publicznego, realizowane przez NFZ, będą polegać na prowadzeniu programów wczesnego wykrywania nowotworów i profilaktyki chorób odtytoniowych. Mogą obejmować również:

• propagowanie zachowań prozdrowotnych, w szczególności przez zachęcanie do indywidualnej odpowiedzialności za własne zdrowie;
• wczesną, wielospecjalistyczną i kompleksową opiekę nad dzieckiem zagrożonym niepełnosprawnością lub niepełnosprawnym;
• profilaktyczne badania lekarskie w celu wczesnego rozpoznania chorób, ze szczególnym uwzględnieniem chorób układu krążenia oraz chorób nowotworowych;
• promocję zdrowia i profilaktykę, w tym profilaktykę stomatologiczną obejmującą dzieci i młodzież do ukończenia 19. roku życia;
• prowadzenie badań profilaktycznych obejmujących kobiety w ciąży, w tym badań prenatalnych zalecanych w grupach ryzyka i u kobiet powyżej 40. roku życia oraz profilaktykę stomatologiczną;
• profilaktyczną opiekę zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą w środowisku nauczania i wychowania;
• wykonywanie szczepień ochronnych;
• wykonywanie badań z zakresu medycyny sportowej, obejmujących dzieci i młodzież do ukończenia 21. roku życia oraz zawodników pomiędzy 21. a 23. rokiem życia, którzy nie otrzymują wynagrodzenia w związku z uprawianiem sportu;
• zadania polegające na ochronie zdrowia psychicznego.

Jednostki samorządu terytorialnego będą uczestniczyć w programach finansowanych np. przez NFZ, poprzez wspieranie świadczeń profilaktycznych. JST będą mogły przygotować własne programy polityki zdrowotnej i wnioskować (do dyrektorów oddziałów wojewódzkich NFZ) o ich dofinansowanie.

Ocenia się, że realizacja zadań przewidzianych w ustawie i NPZ może doprowadzić do korzystnych zmian zdrowotnych, w tym m.in. do: zmniejszenia odsetka palących o 2 proc do 2020 r., zatrzymania wzrostu otyłości i cukrzycy do 2025 r., zmniejszenia liczby osób pijących szkodliwie alkohol o 10 proc. do 2025 r. Długofalowym efektem będzie wydłużenie życia mężczyzn do 78 lat i kobiet do 84 lat w 2030 r. oraz zmniejszenie różnicy w przeciętnej długości życia między kobietami a mężczyznami z 8 do 6 lat.

Przepisy projektowanej ustawy mają znacząco wzmocnić mechanizmy diagnozowania problemów zdrowia publicznego i umożliwić racjonalne planowanie interwencji przez podmioty odpowiedzialne za prowadzenie polityki zdrowotnej – jednostki samorządu terytorialnego, Narodowy Fundusz Zdrowia, służby medycyny pracy, Państwową Inspekcję Sanitarną, kuratorów oświaty, szkoły i uczelnie wyższe.

Istotną zmianą jest zdefiniowanie centrów zdrowia psychicznego, które mają stanowić podstawową formę organizacyjną odpowiedzialną za ochronę zdrowia psychicznego. Centra będą sprawować kompleksową opiekę psychiatryczną, poprzez udzielanie opieki środowiskowej, ambulatoryjnej, dziennej oraz – w razie potrzeby –  stacjonarnej. Centra powinny obejmować opieką obszar, na którym mieszka od 50 do 200 tys. mieszkańców (docelowo w każdym powiecie, dużej gminie lub dzielnicy dużego miasta).

W projekcie ustawy przewidziano możliwość powołania przez Radę Ministrów pełnomocnika rządu ds. zdrowia publicznego.

źródło: KPPO