Rada Ministrów 16 października 2012 r. przyjęła założenia kierunkowe regulacji w sprawie wydobycia węglowodorów, w tym ze złóż niekonwencjonalnych, przedłożone przez ministra środowiska.
Z Raportu Państwowego Instytutu Geologicznego (wykonanego w marcu 2012 r.) zasoby gazu łupkowego w Polsce szacuje się na maksymalnie ok. 1920 mld m3 (najbardziej prawdopodobne są zasoby od 345 do 768 mld m3). Konieczne jest zatem przygotowanie ustawy, która kompleksowo ureguluje wydobycie gazu łupkowego. Ocenia się, że wydobycie tego surowca może stać się najważniejszym – od dziesięcioleci – impulsem pobudzenia gospodarczego Polski. Gaz ze źródeł krajowych to: tańsza energia, nowe miejsca pracy, mniejsze uzależnienie od eksportu i większe bezpieczeństwo energetyczne państwa. To również większe wpływy do budżetów: państwa i samorządów terytorialnych. To także inwestycja w przyszłość gospodarczą i finansową Polaków.
W założeniach przewidziano m.in.:
• Zmiany w systemie koncesyjny
- zostaną doprecyzowane i uszczegółowione prawa i obowiązki, jakie zawierać będzie koncesja na rozpoznawanie i wydobywanie węglowodorów, w tym kwestie nadzoru państwa nad wtórnym obrotem koncesjami (prawo pierwokupu koncesji, możliwość odsprzedaży tylko podmiotom przekwalifikowanym);
• Zmiany w przepisach dla udzielonych już koncesji poszukiwawczych i rozpoznawczych
- posiadacz koncesji poszukiwawczej zachowa prawo pierwszeństwa do uzyskania koncesji na wydobywanie po prawidłowym przygotowaniu dokumentów geologicznych,
- posiadacz koncesji poszukiwawczej będzie miał możliwość (przy składaniu wniosku o koncesję wydobywczą) dobrowolnego zaproszenia Skarbu Państwa do udziału w konsorcjum wydobywczym. Skarb Państwa będzie mógł uczestniczyć w takim konsorcjum przez nową spółkę – Narodowego Operatora Kopalin Energetycznych NOKE.
• Zmiany w systemie udzielania koncesji dla nowych wniosków koncesyjnych
- wprowadzenie procedury prekwalifikacji podmiotów dopuszczonych do przetargów na koncesje rozpoznawczo-wydobywcze węglowodorów,
- likwidacja obowiązku posiadania koncesji dla etapu prac poszukiwawczych, polegających na badaniach powierzchniowych (bez odwiertów), co zwiększy konkurencję,
- zniesienie zasady pierwszeństwa do koncesji rozpoznawczo-wydobywczej po zakończeniu prac poszukiwawczych,
- koncesje rozpoznawczo-wydobywcze będą udzielane w przetargu podmiotom, które następnie utworzą konsorcja wydobywcze z udziałem NOKE.
• Podatki i opłaty
Wydobycie gazu i ropy będzie opodatkowane. Podatki obejmą każdy typ złóż, każdego rodzaju gaz i każdy podmiot wydobywający. Przewidziano wprowadzenie podatku od wartości wydobytego surowca: 5 proc. dla gazu i 10 proc. dla ropy naftowej. Zaplanowano również specjalny podatek węglowodorowy w wysokości 25 proc. od nadwyżki przychodów nad wydatkami.
Planowane obciążenia z tytułu wszystkich podatków i opłat pobieranych od branży wydobywczej wyniosą ok. 40 proc. ich zysków brutto (szacunki oparto na wyliczeniach amerykańskich).
Zyski z podatków i opłat zasilą budżety państwa i samorządów terytorialnych.
• Powołanie Narodowego Operatora Kopalin Energetycznych (NOKE)
Nadzór nad NOKE będzie sprawował minister skarbu państwa. Będzie to strategiczna spółka Skarbu Państwa (w 100 proc.). NOKE będzie miało prawo pierwokupu w ramach wtórnego obrotu koncesjami, na zasadach rynkowych. Zyski NOKE będą przekazywane do budżetu państwa i Węglowodorowego Funduszu Pokoleń. Środki zgromadzone w Węglowodorowym Funduszu Pokoleń będą przeznaczane na inwestycje długoterminowe. Ze względu na istotne – gospodarcze i społeczne – znaczenie regulacji planuje się cykliczny przegląd przepisów – pierwszy zostanie przeprowadzony nie później niż w ciągu 5 lat od wejścia w życie ustawy.
